Apocalyptic Chernobyl (Dutch blog)

Inleiding

Voordat je mijn blog leest wil ik eerst even wat uitleggen over de straling in de lucht op dit moment in Chernobyl. We hebben een zogenaamde cumulatieve Geigerteller bij ons. Die telt de hoeveelheid straling die we binnen krijgen, op. Die meter dragen we als een ketting om onze hals. Als je ermee in Kiev over straat zou lopen zou je ongeveer 0,016 microSievert (mSV) per uur meten. In New York zal het iets lager liggen. In het centrum van veel Europese steden meet je zelfs hoger, ongeveer 0,02 mSV. Het stralingsniveau direct naast de ontplofte reactor is momenteel 0,16 mSV per uur, dat is lager dan in de Alpen. In de eerste dagen na de explosie van de reactor heeft men op sommige plaatsen rond de reactor 30 mSV per uur gemeten. De brandweermannen die werden gestuurd om de reactor te blussen, werden ter plekke door de gammastraling letterlijk gebakken. De overblijfselen van de reactor zijn momenteel ingesloten in een enorme stalen en betonnen sarcofaag die nog 100 jaar moet meegaan.

Exclusion zone veilig ?

Het is nu dus relatief veilig om naar het gebied te reizen zolang je je maar aan de voorschriften houd. Daarom krijgt iedereen die de Exclusion Zone – een zone van 30 km rondom Chernobyl of Pripyat- naar binnen gaat een begeleider mee die er op toeziet dat de nog zwaar besmette gebieden zoals het autokerkhof of bepaalde gebouwen niet betreden worden. Ofschoon de lucht schoon is zit er nog wel radio-actief materiaal op of in de grond zoals in de Red Forrest. Dit bos heeft deze naam gekregen omdat door de intense straling alle bomen meteen afstierven en daardoor een rode kleur kregen. De overheid controleert deze begeleider weer door hem uit te rusten met een GPS-tracker zodat ze hem tot op de meter kunnen blijven volgen. En geloof maar dat dat gebeurd. Zonder begeleider komt niemand door de zwaar bewaakte beveiliging van de Exclusion Zone heen.

Video van mijn tweede bezoek in 2019

Video van mijn eerste bezoek in 2013

Kees van der Spek

Dit is ook de reden dat Kees van der Spek met zijn programma “Oplichters In Het Buitenland” vertelde dat hij nergens wat heeft gemeten. Logisch toch ? Op de plekken waar wel veel straling is wordt hij met zijn camerateam gewoonweg niet toegelaten. Dan sta je na een dag filmen met je crew buiten de Zone en dan ben je aan je kijkers verplicht om iets interessants te vermelden. En dan kom je gewoon met de grootste onzin op de proppen. Slaap verder Kees. Als je de Exclusion Zone verlaat wordt je helemaal gescand op radio-activiteit. Dat is dus meerdere keren per dag. Ook wetenschappers, soldaten, technici en administratief personeel ontkomen niet aan deze controle. Met 85.000 bezoekers per jaar is Chernobyl bij lange na niet echt toeristisch te noemen als ik het vergelijk met de 2,3 miljoen toeristen die Limburg vorig jaar bezochten. Zes jaar geleden waren Verena en ik ook hier. Toen zaten ze op 15.000 bezoekers per jaar. Dus wil je nog redelijk rustig gaan dan moet je het nú doen.

De ramp

Op de vrijdagavond van 25 april 1986, bereidde de reactorploeg in Tsjernobyl-4 zich voor om de volgende dag een test uit te voeren om te zien hoe lang de turbines zouden kunnen blijven draaien en stroom zouden kunnen produceren als de stroomvoorziening uit zou vallen. Dit was een gevaarlijke test, maar het was al eens eerder gedaan. Als onderdeel van de voorbereiding hadden ze enkele kritische regelsystemen uitgeschakeld, waaronder de automatische uitschakelbeveiligingsmechanismen. Het werk werd op de middagdienst gestopt zodat de -overigens onvoorbereide- nachtploeg door kon gaan met de test. Kort na 01:00 uur op 26 april daalde het debiet van de koelvloeistof en begon het vermogen te stijgen. Om 1:23 uur probeerde de meetkamer operator de reactor uit te schakelen maar het was al te laat. Een domino-effect van eerdere fouten veroorzaakte een sterke energiepuls, waardoor een enorme stoomexplosie ontstond. Sommige van de 211 regelstaven smolten en vervolgens werden enkele tonnen grafietisolatieblokken ontstoken. Zodra grafiet begint te branden, is het bijna onmogelijk om het te blussen. Het duurde 9 dagen en 5000 ton zand, boor, dolomiet, klei en lood welke uit met lood beslagen helikopters op hoogte in het gapende gat werd gegooid. De straling was zo intens dat veel van die dappere piloten stierven. Het was deze grafietbrand welke de meeste met straling besmette stofdeeltjes in de atmosfeer deed stuwen welke duizenden kilometers verder neerdaalden. De eerste nucleaire ramp van de wereld was een feit. En dan nu de blog:

Dag 1 Chernobyl-Pripyat

Gisteren waren we om 09:00u bij ons thuis in Hillensberg bij elkaar gekomen: mijn nichtje Verena, een lerares van 33 lentes jong met als hobby fotografie, Jens, mijn collega van 27 met als hobby stand-up comedian; op het werk merk je dat goed want het hij ziet overal wel de humor van in. Zijn 28-jarige vriendin Mindy ging natuurlijk ook mee en had de dag tevoren haar kibini al ingepakt. Ze had gehoord dat we een zwembad gingen bezoeken. Helaas staat dit al 33 jaar leeg. Een aardige frisse blonde Belgische meid met leuke humor. Rudolf, 43 jaar en woonachtig in Weert, een avonturier in hart en nieren die er geregeld met zijn motor op uit trekt. Dan hebben we nog Isaak, een 52e jarige boom van een vent met een stem van een bruine beer die net wakker gemaakt wordt uit zijn winterslaap. Hij gaat geregeld samen met zijn broer Arjan op wilde zwijnen jagen in de Eifel. Met hun ga ik zeker eens een keer mee ! Dan rest ons nog onze jonge benjamin Rick. Hij is 22 jaar en studeert iets wat ik heel moeilijk kan uitspreken. Bulgaarse Simona van 28 completeert het 9-koppig gezelschap. Haar heb ik keren kennen in Siberië op de Trans-Siberië expres. Geteld vanaf Düsseldorf zaten we een kleine drie uur in het vliegtuig naar Kiev, de hoofdstad van de Oekraïne. Een pendelbusje zette ons af in ons Bakkara boothotel. Het beschikt over prachtige kamers op een cruiseschip wat uit de vaart is genomen maar nog prima dienst doet als boothotel. De kamers met uitzicht over de Dnjepr River zijn mooi en naar Europese maatstaven. Het uitgebreide ontbijtbuffet maakte het geheel af. Als je ooit naar Kiev gaat dan kun je je kamer hier reserveren. Met de code Dutch Traveljunk krijg je ook nog eens 25% korting.

Vanuit Kiev vertrokken we met een busje in een uurtje naar Chernobyl. Onze reis kreeg vanaf hier een geleidelijk donkerder beeld van verlaten steden, lege dorpen en ingezakte boerderijen. De sfeer werd somberder. De weg maakte steeds meer kronkels en hier en daar zaten flinke scheuren en gaten in het wegdek. Ik zie in de buurt van de St.Ilya Orthodoxe kerk een oude man zitten. Hij woont in het gebied rondom Chernobyl. Hij is waarschijnlijk een van de 3.500 mensen die na de meltdown in 1986 weigerden te vertrekken of een paar jaar later naar hun dorp terug zijn gegaan. Ze eten gehaktballen uit eigen tuin, drinken de melk van hun koeien en beweren dat ze gezond zijn. Ondertussen is de oude man waarschijnlijk een van de slechts 400 mensen die deze nucleaire ramp hebben overleefd. Hij kan zich binnenkort bij zijn 3100 mede re-settlers voegen. Mensen die eeuwig rusten in de bevuilde aarde van hun geliefde huizen.

Van Kiev naar Chernobyl

Na 10 km rijden stopte onze driver voor onze cottage waar we zouden overnachten. Een heel eenvoudig huisje met een aantal kamers in een dorpje met de naam Orane. In dit plattelandsdorpje zagen we oude vrouwtjes lopen en zelfs een kar, getrokken door een paard, als vervoersmiddel. De kids speelden op de modderige straat en klommen in bomen. Nee, hier had de Ipad nog geen invloed op de jeugd. Hier zag je vieze gezichten en gaten in broeken.  Voordat we het huisje naar binnen gingen moesten we onze schoenen inruilen voor pantoffels. Zodoende viel er geen radio-actief besmette aarde die onder de zolen zou kunnen plakken, op de vloer van onze kamers.

Nadat we onze koffers een plekje hadden gegeven en de kamers verdeeld waren gingen we snel weer op pad. Onze eerste confrontatie met het rampgebied tegemoet ! Een half uur later naderden we het eerste checkpoint van de Exclusion Zone, het besmette gebied rondom Chernobyl. Deze controlepost staat op 30 km van de reactor. Iedereen moest uitstappen en we werden geregistreerd door een militair van het Oekraïense leger. We kregen een A4-tje met onze gegevens en een barcode. Zodoende konden we voortaan bij iedere binnenkomst van de Exclusion Zone snel gescand worden met een handscanner. Om onze nek bungelde de cumulatieve dosimeter die pas nà onze trip zou worden uitgelezen.

Dytjatky

Na het passeren van het 10 km checkpoint bij Dytjatky voor het ondergaan van een tweede controle stopten we 10 minuten later bij het verlaten dorpje Cherevach en liepen we over een heel smal geasfalteerd weggetje richting een reeks vervallen huisjes. Een weggetje wat vroeger twee keer zo breed was maar langzaam, centimeter voor centimeter door de natuur werd opgeslokt met mossen en struikjes. Rechts van de weg zagen we een verlaten supermarkt en gingen even naar binnen. De latex had losgelaten van het vochtig geworden stucwerk. Een lege, verroeste vitrine stond zielig in een natgeregende hoek. Op een vensterbank stonden twee flesjes met een restlaagje onbekende inhoud en op een tafel lag een schoolschriftje met een beertje erachter gepositioneerd. Leuk voor de foto.

Zalissya

In Zalissya, een tweede verlaten dorpje bezochten we the House of Culture. Hier zagen we een soort theater met podium waar de inwoners van het dorpje naar toekwamen om zich te amuseren met hun wekelijkse avond toneel. En laten we niet de bingo-avonden vergeten als de vrouwen van het dorpje ’s avonds laat met goede zin naar hun gezinnen terugkeerden met onder hun arm een gewonnen pak koffie of een mand met vers fruit. Nu was de vloer open gebroken om deze als stookhout te gebruiken. De ramen waren met stenen ingegooid en alle stoelen en banken waren verdwenen. Op een vensterbank lag een Russische krant van de Pravda (de waarheid). Er hing een muffe geur. Hier zou nooit meer een toneelspel worden opgevoerd.

Chernobyl

Een kwartiertje later gingen we weer op pad naar Chernobyl, ooit een stad van 14.000 inwoners. Tegenwoordig is de stad de thuisbasis van ongeveer 400 mensen die in de Z one werken: wetenschappers, militairen, bewakers en administratief personeel. Deze laatsten nemen bezoekers mee op rondleidingen en houden alles in de gaten wat er in de zone gebeurt. Net als Pripyat werd de hele stad na het ongeluk schoongespoeld en werden de bovenste besmette grondlagen afgegraven. Ondanks deze inspanningen zijn er nog steeds gebieden van besmetting in Chernobyl, maar ze zijn goed gedocumenteerd en bekend. Werknemers respecteren deze risico’s en mogen slechts twee weken achter elkaar werken om de langdurige blootstelling te minimaliseren.

Re-settlers

Er zijn ook mensen die fulltime zijn teruggegaan sinds het ongeluk. De zogenaamde re-settlers. Ze wonen in gekenmerkte huizen om eventuele plunderaars af te schrikken. Ze willen liever sterven van de straling dan ergens anders van eenzaamheid. We bezochten het monument dat er is neergezet ter nagedachtenis aan de liquidators die in de nasleep van de explosie het leven lieten. Dit waren veelal dienstplichtige soldaten, die in zestig seconden puinscheppen een hogere stralingsdosis opliepen dan een gemiddeld persoon in een heel leven. Velen van deze 530.000 mensen leven nog maar lijden aan ziekten en handicaps veroorzaakt door hun blootstelling aan de zware straling die ze zowel in de nacht van het ongeluk als in de weken en maanden erna tijdens het opruimen, opliepen. Dit passende eerbetoon werd door de huidige brandweerlieden van de stad Chernobyl gebouwd en staat voor hun brandweerkazerne welke we absoluut niet mochten fotograferen.

Sarcofaag

Op een afstand zagen we de grote sarcofaag, drie jaar geleden door de Nederlandse firma Mammoet geplaatst over de oude sarcofaag die na 30 jaar reeds scheurtjes vertoonde. De huidige sarcofaag moet de komende 100 jaar de levensgevaarlijke ontplofte kernreactor afdekken en ons mensen beschermen tegen de gevolgen van de dodelijke gammastraling. We naderden se sarcofaag tot op 100 meter. Ik wilde een foto maken met dezelfde positie zoals op de foto van zes jaar geleden. Helaas mocht dat niet meer. Dat plekje was nu een no-go area. Kijk maar eens goed. Op de ene foto sta ik op straat nét voor de muur en op de tweede foto mocht ik niet meer op straat staan. Het typeert maar weer de super strenge regels die ieder jaar weer strenger worden. Dit is het gevolg van het feit dat steeds meer mensen deze iconische plek op aarde willen bezoeken. Deze plek heeft voor altijd geschiedenis geschreven en mag nooit vergeten worden. Hieronder heb ik ook even een foto van internet afgeplukt om je te laten zien wat er onder de Arch zit. Hier zit dus gewoon de eerste sarcofaag onder wat je op de linker foto kan zien.

Het plaatsen van the Arch over de oude sarcofaag door de Nederlandse firma Mammoet.

Surviving Memorial monument

We bezochten ook het Surviving Memorial monument van Vladimir Lenin en het Wormwood Star monument naast Radianska Street. Hier staan allemaal plaatsnaambordjes van de 96 dorpjes die getroffen waren door de ramp. Een week na de ramp kregen de dorpshoofden een telefoontje dat de dag erna om 12:00u iedere bewoner van het dorp klaar moest staan voor vertrek. Ze moesten alles achterlaten met uitzondering van een gevulde koffer met kleding. Om paniek te voorkomen werd er niet gezegd wat de reden van vertrek was. Maar liefst 1000 bussen reden die dag vanuit de Exclusion zone richting Kiev.  Daar werden de mensen bij familie in huis gestopt of er werden huizen vrij gemaakt om in te wonen. In allerijl werd de nieuwe stad Slavoetytsj uit de grond gestampt om 25.000 mensen te kunnen huisvesten. Imagine….

Pripyat

Een half uurtje rijden vanaf Chernobyl ligt de grote stad Pripyat. Deze stad werd in 1970 gebouwd voor de werknemers van de kerncentrale en hun familie. De stad, zo groot als Sittard, is een gesloten stad. Een gesloten stad is een term uit de Sovjettijd voor een stad met reis- en verblijfsrestricties. Alleen burgers die er woonden mochten in die stad komen. Het is relatief veilig om Pripyat te bezoeken mits men zich strikt aan de regels van de gids houdt. Er mag niets meegenomen worden en men moet te allen tijde op de paden blijven. Dit laatste is vanwege een bijzondere mossoort die in Pripyat groeit en radioactieve stoffen bevat. Op deze mossen gaan staan of er tegen schoppen zorgt ervoor dat er een gevaarlijke hoeveelheid straling vrijkomt. We bezochten het grote plein bij Kurchatov Street waar vroeger massa’s mensen bij elkaar kwamen. Op de hoek lag het voormalige politiebureau.

Hotel Polesië

Aan de rechterkant zagen we Cultural Palace “Enerhetyk” en aan de overkant aan de Sergeant Lazarev Street bevond zich een grote supermarkt waar de Russische bevolking hun inkopen konden doen na urenlang in de rij te hebben gestaan. Hieronder staat hotel Polesië welke we niet in mochten gaan i.v.m. instortingsgevaar.

Pripyat Avanhard Stadium

Daarna gingen we naar het Pripyat Avanhard Stadium, ooit de thuishaven van een atletiek-en voetbalclub en vele andere sportvoorzieningen. In de dagen na het ongeluk werd het stadion gebruikt als basis om helikopters te laten landen die gebruikt werden om de reactorbranden te blussen en verdere stralingslekken te beperken. Het open terrein diende ook als een landingsplaats voor het transporteren van de zieken en gewonden van de fabriek naar het ziekenhuis. Door de aanwezigheid van vervuilde helikopters in het midden van het stadion waren de stralingsniveaus hier wat hoger maar hier liepen we in een boog omheen op advies van onze gids. Als je vanaf de tribunes naar beneden keek zou je een voetbalveld met sintelbaan verwachten. Helaas. Hier stonden nu 10 meter hoge bomen.

Yanov Station

Daarna bezochten we het Yanov Station waar een aantal treinen functieloos aan de roestige rails vastgenageld stond. Niemand die er meer naar omkeek. Yanov is een interessant gebied om te voet te verkennen, de spoorlijnen en wat nog over is van het platform zijn nog steeds toegankelijk. Er staan nog steeds veel treinwagons op en naast de rails. Sommige zijn extreem roestig en zelfs te gevaarlijk om naar binnen te gaan vanwege eventuele besmetting. De wagons op het zijspoor waren met een snijbrander opengesneden. Wat over bleef was een witte substantie, precies in de vorm van de reusachtige wagon. Niemand die me kon vertellen wat dat voor een goedje was. Waarschijnlijk een vloeistof die door de lange stilstand hard was geworden.

Scheepskerkhof

Het scheepskerkhof kwamen we tegen tijdens een korte wandeling over de oever. Een aantal roestige boten waren al ver gezonken tot op de bodem van de rivier. Hun neus konden ze nog net boven water houden.

Pretpark

Het meest interessante deel van het bezoek aan Pripyat is zonder twijfel het pretpark, gelegen achter het Paleis van Cultuur in het centrum van de stad. Het park had vier attracties: botsauto’s, schommels, een draaimolen en een reuzenrad, waarvan de laatste wel hele mooie foto’s oplevert. Interessant is dat het pretpark dat naar verluid op 1 mei 1986 geopend zou worden nooit in bedrijf is genomen vanwege de ramp op 26 april dat jaar. Of toch wel ? Men denkt dat het pretpark vlak vóór de evacuatie werd geopend om de Pripyat-inwoners af te leiden van het ongeluk. Niemand lijkt het zeker te weten. Totdat ik deze foto op internet vond. Tijdens ons bezoek aan dit deel van de stad kreeg de sfeer een nogal angstaanjagend tintje. Van de ene kant kun je bijna niets horen, behalve af en toe een zuchtje wind of misschien hoor je wel een paar vogeltjes zingen. Van de andere kant zie je dit gigantische reuzenrad hoog boven je en alleen al door zijn dominante aanwezigheid verwacht je dat het een soort geluid maakt alsof het in gebruik is. Met een beetje fantasie hoor je het opgewonden gejuich van kinderen als ze aan het genieten zijn van dit reuzenrad en de andere attracties. Dit is waarschijnlijk een van de meest indrukwekkende plaatsen om te bezoeken in de zone en een die voor altijd bij ons zal blijven.

Dag 2 Chernobyl-Pripyat

We stonden al heel vroeg op want we zouden reeds om 06:50u vertrekken. Ik had een badkamer schema gemaakt zodat iedereen 20 minuten de tijd had om te douchen, te poepen en daarna zijn tanden te poetsen. Met negen mensen en maar twee badkamers konden we natuurlijk niet allemaal tegelijk last minute de tandjes poetsen. Het werkte goed en iedereen zat op tijd met uitgestreken gezicht in het busje op weg naar het ontbijt in hotel cafe Desiatka in Chernobyl. Iedere dag kregen we ’s morgens drie spiegeleieren met brood, een lapje kaas en een glaasje lauwe ranja. Het brood was erg droog. Waarschijnlijk door het niet toevoegen van de toeslagen zoals we dat hier in Nederland doen. Toeslagen om het brood vers te houden. Katja de serveerster bediende ons al twee dagen maar het leek wel alsof ze iedere dag spruitjes had gegeten. Er kon geen lachje van die meid af. Misschien maar goed ook want anders zouden haar mondhoekjes geheid scheuren. Of waren het misschien de lange werkdagen die haar humeur beïnvloedden ? Iedereen in Chernobyl werkt 11 uur per dag. Gedurende twee weken lang, iedere dag. Daarna hebben ze twee weken vakantie.

Reactor 5

We reden naar de bouwput op de plek waar ooit reactor 5 in bedrijf zou worden genomen. Door de ramp had de planning wat vertraging opgelopen. Hierna zijn ze er maar mee gestopt. Werken in deze dodelijke omgeving heeft geen zin. Een bouwkraan van 85 meter hoogte was  in 33 jaar tijd inmiddels doorgeroest en omgevallen. Dwars door een betonnen constructie. Dit zijn met dit soort ondernemingen ook de grootste risico’s. Het is niet zozeer de straling wat parten speelt maar meer het instortingsgevaar van gebouwen. Je ziet het ook aan de panden die we binnen gingen. Het dakleer is na 33 jaar poreus geworden en is gaan lekken. Iets wat je normaal gezien meteen aan laat pakken als je al een vochtplekje ziet op het stucwerk van het onderliggend plafond. Dat heet onderhoud. Maar hier in Pripyat is 33 jaar geen onderhoud gepleegd. Het lekje werd steeds groter en ineens stond op de 16e verdieping van een gebouw de vloer blank. Na een half jaar druppelt het naar de 15e etage en zo langzaam naar beneden. Als je dan zo’n gebouw naar binnen gaat wordt het risico natuurlijk altijd groter naarmate de tijd verstrijkt. In principe mocht na 2007 niemand meer de gebouwen in. Tja…. maar we hebben het wél gedaan ghe ghe. We naderden de half afgebouwde koeltoren van reactor 5. We mochten alleen langs de zijkant lopen. In het midden waar het groen was, werd helaas radioactief gemeten. Hier moesten we van onze gids wegblijven. De bouw van reactor 6 was inmiddels ook gestart. Althans, de bouw van de koeltoren. Hij was ongeveer vier maal zo groot als de koeltoren van de Ammoniakfabrieken van Chemelot pal naast de Urmonderbaan. De 50 mm dikke, kale betonijzers staken er werkeloos boven uit.

Spelletje

Na deze bezichtiging vertrokken we weer naar Pripyat voor een tweede urban exploring ronde. Deze stad is zó groot. Er is zoveel te zien. Ik had foto’s van het dagelijkse leven van Pripyat in de jaren ’80 uitgeprint bij het Kruitvat en deze meegenomen. We deden een spelletje. Wie de plek op de originele foto kon herkennen in het hedendaagse straatbeeld kreeg een kusje. Op de hoek van Kurchatov Street lag een politie bureau. Hier namen we even een kijkje. De achterliggende muziekschool was zo goed als leeg. Of nee, kijk dan op het podium. Een piano ! Even waanden we ons midden in een concertzaal waar het publiek applaudisserend op de banken stond na een Wibi-concert.

Pianozaak

Buiten werd het steeds warmer. Het kwik tikte de 24°C aan. Het was flink zweten geblazen met onze lange mouwen. Het dragen van gesloten kleding met lange mouwen is een voorwaarde om binnen de Exclusion zone te komen. Anders zou je misschien radio-actief materiaal kunnen “verslepen” naar stralingsvrij gebied. Op de hoek lag een pianowinkel met allemaal onbespeelde piano’s met daarachter een TV-winkel met allemaal onverkochte televisies uit de jaren tachtig. Je weet wel: met zo’n bolle beeldbuis die anderhalve meter de woonkamer in kwam en waarvan je de knopjes met een hamer moest inmeppen om van zender te wisselen. Daarachter stonden weer spiksplinternieuwe video’s. De videobanden die er bij hoorden waren zo groot als bakstenen en als je de video moest terugspoelen maakte dat zo’n teringherrie alsof je bij de tandarts in de stoel lag. Uiteraard konden we het niet laten om een deuntje te spelen.  Helaas had het stof en de vocht reeds zijn werk gedaan. Onze gids zat buiten op een bankje te luisteren naar de doffe klanken die door de kapot gegooide ruiten van de pianowinkel naar buiten kwamen.

Walking Dead

Even verderop lag het hoogste gebouw van Pripyat. Een 16 verdiepingen tellend flatgebouw. Stiekem klommen we omhoog. We kregen 30 minuten de tijd van onze gids. Bij verdieping nummer 8 begonnen de biertjes van gisteravond parten te spelen. Sommigen van ons groepje hadden al de bodem van een paar flessen wodka gezien dus zij hadden het extra zwaar tijdens deze klim. Voor nog geen twee euro voor een flesje goede kwaliteit wodka hadden ze de verleiding niet kunnen weerstaan. Boven op het dak aangekomen zagen we dat de reling deels was verdwenen. Leipe shit. Je kon dus zomaar een kleine 50-60 meter omlaag flikkeren. In dat soort situatie’s heb ik mijn werkpet op en meen dan iedereen maar meteen te moeten waarschuwen dat ze niet te dicht bij de rand moeten komen. Van de ene kant: zou iemand te dicht bij de rand zijn gaan staan dan had diegene gewoon de Darwin-award gekregen. Natuurlijke selectie zorgt er dan voor dat de groep in zijn geheel er op vooruit gaat.  In een hoek lag een dode kakkerlak. Smerige, taaie beestjes. Je krijgt ze niet “uit” getrapt. Wist je dat een kakkerlak een paar weken zonder hoofd kan leven ?  Daarna sterft hij uiteindelijk van de honger. Tja…. zonder mond geen vreten, zonder vreten geen leven. Het uitzicht was angstaanjagend apocalyptisch en vooral die oorverdovende stilte maakte het eng. Overal zagen we grote, lege gebouwen  die overwoekerd werden door bomen en struiken die maling hadden aan de bouwtechniekkunstjes van de mens. Het groen groeide door ramen en deuren. Dit was net een scene uit de Netflix serie the Walking Dead. Het leek wel alsof om iedere hoek zo’n bende no-brainers klaar stond om met hun scherpe klauwen je ingewanden  eruit te trekken. Iemand die de serie gezien heeft weet waar ik het over heb. Een stad van 45.000 inwoners, ooit gebouwd om de werknemers van Chernobyl en hun familieleden te kunnen huisvesten. H-e-l-e-maal leeg. Dan word ik even stil. Door de haren van mijn ogen zag ik in de verte the Arch liggen. Dáár was het gebeurd vroeger. De 30 minuten waren eigenlijk veel te snel voorbij; we moesten weer naar onderen. 

Gasmaskers

Even verderop kwamen we in een gebouw waarvan de begane grond helemaal vol lag met gasmaskers. Misschien wel duizend stuks. Ze lagen ongebruikt op de grond waarschijnlijk door trashers uit de veiligheidsruimte gepikt en op een hoop gegooid. Op een tafel stond een oude kassa. De laatste klant had die dag 21 roebel en 45 centen afgerekend. Tenminste, dat bedrag stond nog op de display. Wat zal hij of zij gekocht hebben ? Het laatste stuk vlees wat nog aan de haak hing ?

Boven een Russisch receptenboekje lag nog wat papiergeld. Dit waren geen roebels maar hedendaags geld uit de Oekraïne. Het is hier schijnbaar een gewoonte om op bepaalde plekken geld achter te laten. Uit respect. Zo heb ik al glazen vol met papiergeld zien staan. In een verlaten kerk zag ik naast een schriftje met wensen van mensen ook veel papiergeld liggen. Mooi om te zien dat dat niet wordt meegenomen door de bezoekers van deze plekken. En voor diegenen die het geld wél zou meenemen: héél zachtjes aaien die persoon. Maar dan wel met een kettingzaag. Die Russische teksten in het receptenboekje zeggen me niet zoveel. Allemaal van die rare kriebeltjes. Je kunt sommige woorden wel ontrafelen maar misschien hebben de woorden ook dubbele betekenissen zoals bijvoorbeeld het Spaanse woordje “esposas” wat zowel “vrouw”  als “handboei”  kan betekenen.

Postkantoor

Even verderop liepen we het oude postkantoor binnen. Hier kwamen dagelijks de bewoners van Pripyat niet alleen hun post brengen maar ook pakjes afhalen. Diegenen die thuis geen telefoon  hadden kwamen hier om in een telefoonhokje naar hun familieleden elders in Rusland te bellen. Net zoals bij ons in de jaren ’60 en ’70.

Azure zwembad

Het Azure zwembad en het aangrenzende overdekte basketbalveld zijn één van de markantste plekjes van Pripyat. Het werd gebouwd in de jaren 1970 en werd gebruikt tot 1998 (12 jaar na de ramp in Chernobyl). Tijdens die 12 jaar werd het zwembad voornamelijk gebruikt door de Liquidators, soldaten en brandweermannen die de verontreinigde troep in de stad moesten opruimen. Hier konden ze even ontspannen na een lange werkdag. Het zwembad wordt beschouwd als een van de schoonste plaatsen van Pripyat.

We liepen verder door de door de natuur overwoekerde stad. Paden en straten waren bedekt met mossen. Verkeersborden en verkeerslichten die normaal vlak naast de straat op de stoep zijn gemonteerd staan nu ogenschijnlijk twee meter verwijderd van de stoep. Dit is echter gezichtbedrog. Onder die mossen en struiken zit gewoon asfalt. De straat is gewoon stukken smaller geworden. Over 25 jaar zal de hele straat bedekt zijn met struiken en is er geen doorkomen meer aan.

Weeshuis

Links van ons gingen we een weeshuis binnen. De kinderbedjes stonden leeg. Her en der hingen nog jasjes over een stoeltje. Kinderspeelgoed zoals speelautootjes en poppen al dan niet onthoofd lagen verdeeld over de kamers. Overal stonden kleine sandaaltjes en zag je weer die gasmaskertjes, maar dan voor kinderen. De angst voor een nucleaire aanval vanuit het Westen moet er goed in hebben gezeten bij de Russische bevolking.

Kapperszaak

Op de hoek van een straat lag een klein zaakje. Het bleek een plaatselijke wijkkapperszaak te zijn geweest. Je kon zo plaatsnemen in de klaarstaande stoel om voor een paar roebel je haar te laten doen. Hoeveel Russen en Russinnen hebben hier door de jaren heen in de spiegels gekeken of hun haar wel goed zat ? Op de grond lagen lege en volle flessen shampoo en tubes met haarverf. Bruin, blond en zelfs een tube met rode haarverf.Buiten klonk ineens geblaf. Door de kapot gegooide ramen zag ik drie honden rennen. Ze leven hier in het wild en wonderwel zijn ze heel erg lief voor mensen. Ze lopen zomaar achter je aan in de hoop dat ze een koekje of wat anders lekkers krijgen. Helaas lopen zij ook over vervuild gebied met radio-actief materiaal. Het is daarom beter ze niet aan te raken om besmetting te voorkomen. Mijn eigen hond Jax zou ik niet willen laten dekken in een stad als Pripyat. Alle mannetjes zijn daarom gecastreerd en dragen een gele chip in hun oor als teken van “deze-heeft-geen-balletjes-meer”.

Ziekenhuis

Wederom zetten we met flinke pas onze tocht voort op weg naar het ziekenhuis van de stad. Er waren twee gebouwen. Het eerste gebouw was bedoeld voor kinderen en het tweede gebouw was bedoeld voor volwassenen. Overal lagen nog medicijnen in gesloten verpakking Hier moesten we even uitkijken want vorig jaar was ik met mijn vriend Erik Dols in een leegstaand ziekenhuis te Leipzig in voormalig Oost-Duitsland. Hier vond ik een flesje met een wel heel dodelijk poeder namelijk Kaliumcyanide. Juist, het middel waarmee Adolf Hitler zelfmoord heeft gepleegd. Om deze blog te lezen klik hier .Op de eerste verdieping stond een stoel waar je als vrouw in kon gaan zitten zodat de arts een uitstrijkje kon maken.  Patiëntendossiers lagen op de grond en overal stonden lege bedden met af en toe de matrassen er nog in. Net zoals in aflevering 1 van the Walking Dead. Gruwelijk spannend ! Zeker in de autopsieruimte. Hier stonden drie autopsie bedden. Je weet wel, van die bedden waar het lijk op ligt waarna de keurslager zijn mesje in het lichaam laat verdwijnen om de organen eruit te wippen om ze daarna te kunnen wegen. Via een tweetal roestige afvoerpijpjes die je op de foto ziet kon het bloed vervolgens weglopen. Een luguber kamertje.

Summercamp “Fairy tail”

Ons busje zette koers naar een bos. Hier zouden we Summercamp “Fairy tail” gaan bezoeken. Een drietal bomen lagen omgewaaid over de weg waardoor het busje helaas niet verder kon. Lopend zetten we onze tocht door het bos voort. Hier was ik niet zo gerustgesteld. De vervuilde grond in het bos hebben ze namelijk niet kunnen afgraven zoals de meeste grond in Pripyat. Gewoonweg omdat er veel te veel bomen staan. Na een lange wandeling kwamen we aan bij de eerste vakantiehuisjes. Ook deze hadden last van verval. Door de struiken zag je de speeltoestellen staan. Hele hordes jonge kinderen gingen hier ieder jaar op zomerkamp en hier werden ze gebrainstormd door de kampleiders. Dat het Westen de grote vijand was en dat men altijd goed moest luisteren naar de leider van het grote, machtige, communistische Sovjet rijk dat er voor zorgde dat iedere inwoner van het land het zo goed had.

Vissenkwekerij

We reden terstond over opengescheurde asfaltwegen naar een meertje. Aan de oevers lag een vissenkwekerij en een konijnenfokkerij. In de loods stonden overal lege kooien met pluisjes konijnenhaar tussen de tralies. Ik zag een stukje skelet liggen. Van een konijn ? Het leek me wat groot voor een konijn. Ik bedacht me dat ik thuis nog een dood konijn in mijn diepvries heb liggen. Die heb ik ongeveer een half jaar geleden tijdens een wandeling met Jax van het wegdek afgetrokken. Hij was helemaal platgereden het arme dier. Ik was blijkbaar in de veronderstelling dat ik hem misschien nog op kon laten zetten. Straks als ik thuis kom moet ik er toch eens werk van maken. Op de begane grond stonden allemaal flesjes met dode vissen. Waarschijnlijk waren ze levend in de potjes gedaan om onderzoek te kunnen doen. Toen het bedrijf hals over kop verlaten werd is men vergeten de vissen vrij te laten. Langzaam raakte de zuurstof onder het afgesloten deksel op en stierven de vissen een afschuwelijke verstikkingsdood.

 

Dag 3 Chernobyl-Pripyat

Elke keer dat ik de zone passeer, voel ik dat ik een onwerkelijke wereld ben binnengegaan. In deze dode zone lijkt de stilte van de dorpen, wegen en bossen iets tegen me te zeggen. Iets dat me tegelijkertijd aantrekt en afstoot. Het is koud en griezelig. Alsof je dat Salvador Dali-schilderij met die druipende klokken binnenloopt. In de verte zagen we een eland de weg oversteken. Héél langzaam. Het busje remde af en we naderden het machtig mooie beest. Het was nog koud en je zag de damp zijn neusgaten verlaten. Hij bleef ons even aankijken met zijn grote bovenlip hangend over zijn onderlip en rende toen naar de overzijde van de opengebarsten weg om daarna in de uitgestrekte bossen te verdwijnen. Zo’n 10 kilometer verder zagen we een vosje zitten. Hij liep voor ons uit en zijn pluizige staart raakte net niet het zwarte asfalt. Het busje minderde wederom vaart om hem niet op te jagen. We stapten uit om een foto te maken maar net toen we te dicht bij kwamen smeerde hij hem.

Meet-en regelkamer van reactor 2

Deze dag hadden we een rondleiding door de meet-en regelkamer van reactor 2. We werden welkom geheten door een wat oudere man die luisterde naar de naam Stanislav. Vanaf het begin af aan was hij niet echt vriendelijk en nam de toegangsinstructies op een dirigerende toon met ons door. Daarna moesten we één voor éen door een metalen detectiepoortje heen. Een vrouwelijke en een mannelijke beveiligingsbeambte keken ons met doordringende ogen aan. Hier zou weinig gelachen worden vreesde ik. We werden meegenomen naar een omkleed ruimte waar we beschermende kleding kregen welke bestond uit een wit mutsje, een mondkapje, een witte overall en witte, plastic wegwerp overschoenen. De vrouwen met lang haar dienden hun haar op te knotten en deze te verbergen onder de witte muts. In een lange rij sloften we naar de oude meet-en regelkamer van de schakelcentrale. Deze was nog in bedrijf. Ondanks het feit dat alle kernreactoren stil lagen was er genoeg personeel om het schakelstation te bedienen. Van hieruit werd dit gedeelte van de Oekraïne voorzien van de nodige stroom. Via allemaal nauwe gangetjes kwamen we uiteindelijk uit in een gedeelte van de fabriek welke door een dikke betonnen muur werd afgescheiden van de puinresten van de ontplofte reactor 4. Nu zaten we slechts enkele meters verwijderd van de bron van één van de ergste kernrampen die de wereld heeft gekend. Een ramp die 100 maal zoveel radio-actieve troep de lucht inpompte dan de twee atoombommen op Japan in de tweede wereldoorlog. Een bron waarvan de radio-actieve troep eerst getracht werd met robots op te ruimen maar deze technieken werden helaas uitgeschakeld door de te hoge straling of omdat ze gewoonweg niet konden manoeuvreren in de puinzooi. Vervolgen stuurde het Kremlin duizenden soldaten naar het radio-actieve front. Werk op het dak van de reactor was de kortste klus van allemaal en duurde slechts twee minuten. Veel soldaten kregen de keuze om te voldoen aan de verplichting die nodig was om hun pensioen van het leger te krijgen. Eén duurde twee jaar in een helse regen van kogels, raketten en bommen in Afghanistan en de ander duurde twee minuten in een rustige, stille en onzichtbare regen van gammastralen op het dak van reactor 3. Er stond een standbeeld van een man. Zijn naam was Alexei Ananenko. Deze man riskeerde samen met zijn collega’s Valeri Bezpalov en ploegbaas Boris Baranov zijn leven om grote gedeelten van Europa, Afrika en Azië te behoeden voor een nucleaire ramp. Nu was alleen reactor 4 ontploft. Onder de smeulende reactor was een hele grote hoeveel water. De loeihete massa met radio-actief materiaal was op weg naar deze hoeveelheid water. De mannen zijn in wetsuites in het radio-actieve water gegaan en hebben de kleppen gesloten zodat het loeihete radio-actieve materiaal niet bij het water kon komen. Hiermee hebben ze een enorme stoomexplosie voorkomen. Ze wisten dat de radio-actieve besmetting dodelijk zou zijn. Ze smeekten hun bazen om goed voor hun families te zorgen indien ze zouden sterven. Nadat deze hun toestemming hadden gegeven doken ze in een pikzwarte, zwaar beschadigde kelder onder de kern van de gesmolten reactor, die zich langzaam naar beneden een weg naar het bassin met water brandde, om de afsluiters te openen zodat het bassin kon leeglopen. Binnen enkele weken na deze zelfmoordmissie waren alle drie de helden gestorven ten gevolge van ARS (acute stralingssyndroom). En nu ligt er nog steeds die tijdbom onder de sarcofaag over reactor 4. Ongeveer 190 ton uranium en 1 ton gevaarlijk Plutonium. De sarcofaag blijft ten minste 100.000 jaar radioactief. Zolang leeft de mens op aarde. De oude piramides van Egypte zijn slechts 5.000 tot 6.000 jaar oud. Imagine !

Beruchte pompenkelder

Een andere groep had zich inmiddels bij onze groep gevoegd. Onze gids was nog bezig met zijn verhaal toen de alarmen van hun dosi-meters afgingen.  Ze keken elkaar verbaasd aan. Onze gids liep naar een van de meters en keek naar de aanwijzing. Dat deed hij ook bij de volgende. Hij haalde zijn schouders op en ging door met zijn verhaal, zwaar gehinderd door het continu gepiep van de dosi-meters. In de verwarring liep ik al een stukje door op weg naar een ander gangetje wat me naar de beruchte pompenkelder bracht. Hier stonden drie pompen van misschien wel 6 meter hoog die het koelwater rond hadden gepompt ten tijde van de proef met reactor 4. Er stond een groot hek voor maar het poortje stond open. Hier glipte ik naar binnen en verstopte me achter de verticaal opgestelde pomp en begon foto’s te maken. Achter me stond de groep maar Stanislav had me niet gezien. Gelukkig ook maar want nu kon ik goed foto’s maken.

Nadat we waren terug gekeerd had onze gids Stanislav zich onmogelijk gemaakt bij onze groep. Iemand van onze groep had per ongeluk zijn mutsje afgedaan toen we waren teruggekeerd in de schone ruimte. Dat had hij niet moeten doen natuurlijk maar Stanislav zette hem voor de hele groep openlijk voor schut door te stellen dat hij eerst moest denken en dan pas moest doen. “Want dit is nu precies wat 33 jaar geleden hier fout is gegaan”: beet hij hem toe. Tijdens de lunch waren we het er over eens: we zouden niet meer verder gaan met deze excursie. Stanislav exit ! Nu hadden we meer tijd over om in Pripyat een ziekenhuis te gaan bezoeken.

Onderweg zagen we nog een slang over het pad kruipen. Mijn nichtje en ik probeerden hem nog op de gevoelige plaat vast te leggen maar hij had zich snel onder een boom verstopt. Her en der zag je ook dode slangen op de weg liggen. Plat gereden door een auto. Jammer.

Doega, een raketdetectiesysteem

Met het busje reden we richting Doega, een raketdetectiesysteem.  Ten tijde van de Koude Oorlog werd dit systeem ontworpen voor het traceren van de lancering van intercontinentale raketten met een atoomlading en het overbrengen van deze informatie binnen twee tot drie minuten aan de Sovjetleiding, zodat hiertegen tijdig actie zou kunnen worden ondernomen en een tegenreactie kon worden genomen. We kwamen in de meetkamer op de eerste verdieping en zagen allemaal kapotte regelpanelen. Ik kon me nauwelijks voorstellen dat dit systeem ooit gewerkt kon hebben. We waren een hele poos onderweg om alles goed te kunnen bekijken. We wandelden om de gehele radar heen. Zo’n 500 meter bedroeg de lengte van het systeem. En dan 110 meter de lucht in.

We maakten ook nog een wandeling door het gehuchtje naast de Doega-centrale. Hier woonden de arbeiders met hun gezinnen. Het viel op hoe klein de appartementjes eigenlijk waren. Sommige hadden een badkamer, klein keukentje en een slaapkamer annex woonkamer. Weer anderen hadden er een kamer bij. Van isolatie had men in die tijd nooit gehoord. De centraal geregelde verwarming stookten in de winter de ruimtes op tot 25 graden. je had niks te willen. Als je het te warm had maakte je gewoon het raam open. Op vandaag kunnen we ons dat niet meer voorstellen. We bezochten ook nog een schooltje voor de arbeiderskinderen, een theater en een sporthalletje met toestellen.

De nooit-lachende Katja

Na dit tripje gingen we weer terug naar ons restaurant in Chernobyl, terug naar de nooit-lachende Katja en voor de derde dag op rij aten we varkensvlees met een glaasje ranja, witte kool en wat aardappeltjes. De maaltijd was goed te noemen. Wel erg vettig maar nu eenmaal gericht op de Russische arbeiders die stukken meer verbranden dan wij. Een half uurtje na de maaltijd voelde ik ineens 6 bar druk op mijn sluitspier. Tijd om naar onze cottage te gaan. Maar eerst gingen we nog naar een van de twee winkeltjes die in Chernobyl lagen en kochten bier en wodka in. Maar dat mocht pas na 19:00u anders was het strafbaar. Toen we thuis kwamen zat er een ooievaar op een tak van een boom. Het blijven toch aparte beestjes.

Dag 4 Chernobyl-Pripyat

In het afgelegen dorpje Paryshkiv leeft Ivan, een van man 80 jaar. Hij weet het niet helemaal zeker wanneer hij geboren is. Onze gids heeft hij al drie keer een andere leeftijd verteld. Een jaar na de ramp konden hij en zijn vrouw Elena de eenzaamheid niet meer aan en besloten terug te keren naar hun geliefde boerderijtje met kippen en moestuintje. Hier kon hij zijn dagelijkse klusjes doen op het land, zijn kippen voeren en door de haren van zijn oude ogen een blik werpen op zijn trouwe vrouw, ooit zijn mooie verovering toen Nikita Chroesjtsjov nog president was. Hier waren ze gelukkig. Hier wilden ze wonen. De regering van de Sovjet-Unie kon hun niet dwingen in een appartementje te gaan wonen in een buitenwijk van de grote stad Kiev. Aan het begin van WOII was hij geboren en als kind maakte hij de wreedheden van de Duitse Waffen SS mee. De jaren na de oorlog stonden in het teken van Josef Stalin die ook slecht voor de Oekraïners was. En toch waren ze tevreden aldus Ivan. We zaten in een halve cirkel om het oude mannetje heen. Hij had mijn nichtje Verena al bij haar hand vast en trok haar snel naast hem. “Hier ga jij zitten”: zei hij lief in het Oekraïens tegen haar. En tegen Simona zei hij hetzelfde. Ze mocht aan de andere zijde naast hem zitten. Hij voelde zich de koning te rijk tussen deze twee jonge vrouwen. Tijdens het gesprek werd duidelijk dat hij de Russische geheime dienst er van verdacht de kernramp te hebben veroorzaakt. Om zodoende alle Oekraïeners uit het land te krijgen zodat de Russen het land daarna konden gebruiken voor andere doeleinden. Nooit hebben ze last gehad van de straling zei hij. Ze aten de groenten van het eigen land. Iedere dag slachtten ze een kip of soms een varken. Ze waren destijds niet alleen terug gekomen. Wel liefst 100 dorpsgenoten hadden hetzelfde plan gevat. En in totaal in de hele Exclusion zone (vervreemdingszone rondom reactor 4, Chernobyl) waren 3000 mensen terug gekomen, de zogenaamde re-settlers. Nooit hebben ze last gehad van de straling. Het oude mannetje was heel slecht ter been. Hij kon nauwelijks lopen. Iedere week kwam de postbode hem zijn pensioen brengen. Alles cash. In de Oekraïne is cash geld heel belangrijk. De banken berekenen namelijk 15% kosten als mensen geld pinnen. Van dat geld liet hij iedere week voedsel brengen. Zijn zonen kwamen geregeld op bezoek en de arbeiders die de reactoren in Chernobyl aan het afbreken waren, wipten op hun weg naar huis ook af en toe langs om Ivan een bezoekje te brengen. Na een half uurtje gaven we de man een stevige handdruk, schonken hem wat geld voor medicijnen en liepen daarna terug naar het busje. Onze gids die als tolk had gediend vertelde ons dat de achterband van de bus lek was gereden en dat we alvast konden gaan lopen.

Onderweg kwamen we nog meer huizen tegen van re-settlers. We zagen zelfs een los paard over straat lopen. De weg was smaller geworden. Links en rechts nam de natuur bezit van het asfalt. Over 25 jaar zal je geen wegen meer zien. In Krasno bezochten we een klein schooltje. Deze plek was weliswaar bezocht door trashers maar er stonden nog heel veel leuke dingetjes zoals schoolbanken, huiswerkopdrachten, fotorolletjes met uitleg over scheikunde, landkaarten in een grote opbergbak en overal die gasmaskers. In tegenstelling tot Europa waren de mensen in de Sovjet-Unie blijkbaar uitgerust met een volgelaatsgasmasker met filterbus. De maskers die we zagen waren bedoeld voor kinderkopjes. Zo klein waren ze. Het zegt natuurlijk ook iets over het vertrouwen in elkaar in die tijd. De Sovjet-Unie vertrouwde Europa en de VS helemaal niet. Ieder huis en school was uitgerust met gasmaskers. Wij hadden zo iets niet in school of in huis.

Dorpje Krasno

Even verderop in het dorpje Krasno vlak voor de grens met wit-Rusland zagen we een houten kerk. We liepen er om heen. Nadat we het slot er af hadden gehaald gingen de twee houten deuren piepend open. De kerk had een bruine houten vloer. De kerkbanken waren eruit gehaald. Waarschijnlijk om als brandhout te dienen. Maar hier had iemand schoongemaakt. Deze kerk werd onderhouden. Waarschijnlijk door een re-settler die hier iedere dag eenzaam en alleen met samengevouwen handen zijn gebed kwam doen en met een blik door zijn betraande oogharen naar het Lam Gods keek en dacht aan zijn door de straling overleden vrouw.

Als ik nu, na vier dagen door de brokstukken van een radio-actieve ramp te hebben gelopen, terugkijk, dan zie ik een verre echo van hoe het leven hier moet zijn geweest. Kinderen moesten afscheid nemen van hun favoriete speelgoed. Jonge en oudere mensen moesten alles achterlaten, honden en katten werden vrijgelaten, de deurtjes van parkietenkooien werden open gezet en goudvissen werden uitgezet in de plaatselijke vijver. Foto’s van kinderen en grootouders werden van de muren getrokken en verdwenen in grote koffers. Stel je voor. Mensen hadden huizen, garages, auto’s en fietsen. Ze hadden geld, vrienden, familieleden en kennissen. Mensen hadden hun leven. Elk in hun eigen vorm. En toen binnen enkele uren, viel hun hele wereld in stukken. Na een reis van een paar uur in een bus stonden ze onder een douche en spoelden ze de straling weg. Daarna stapten ze in een nieuw leven, naakt zonder huis, geen vrienden, geen honden, geen geld, ze hadden helemaal niets alleen zichzelf. Het enige wat ze hadden was een twijfelachtige toekomst. We hebben deze zes dagen geen vakantie gehad maar wel een hele interessante ervaring mogen op doen.  En als ik voor mezelf mag spreken zijn het nét dit soort ervaringen wat mijn kijk op het leven breder maakt en me nog meer aanzet tot relativeren, het gevecht tegen volksziekte nummer één: het niet kunnen.

спасибі за читання і до наступного блогу !

---

Sponsoren van deze unieke trip:

---

Yellowstorage Sittard www.yellowstorage.nl
Wilt U een opslagruimte (storage box) op een afgesloten terrein op het industriepark Noord in Sittard huren ?  De garageboxen zijn vervaardigd van hoogwaardig beton, technisch geperfectioneerd,beproefd en goed doordacht. We bieden 5 typen garages met verschillende afmetingen zodat u voldoende keuze heeft. De garages hebben verlichting, een gesloten vloerisolatie, ventilatie en een goed beveiligde kanteldeur. Ze kunnen direct in gebruik genomen worden en bieden uw voertuig of goederen een effectieve bescherming tegen diefstal en beschadiging, zonnestralen en vorst. De maten van de Storage box zijn maximaal 10.0m x 5,0m x 4,0m (50m2). Ze zijn toegankelijk via een automatische bedienbare rolpoort van 3,5m x 3,5m. Ze zijn verwarmd en van zowel binnen als buiten beveiligd met camera waarvan u de beelden kan volgen via een te downloaden app. Zodoende heeft u 24/7 de mogelijkheid uw eigendom te bekijken. Ook beschikt de ruimte over een stroom-en wateraansluiting. Voor méér info kunt u contact opnemen via onze website. Wij hebben ook speciale garageboxen voor oldtimers en auto’s. Deze beschikken tevens over een stroomaansluiting. Hiermee kunt u de accu’s van uw oldtimer aansluiten op een druppellader! Mocht hij echt niet meer starten kunt u gebruik maken van onze startkar!

Escape-room House of Locks gevestigd in Landgoed Kasteel Limbricht, Escape Room 1308. Durf jij te ontsnappen ? Check eerst www.houseoflocks.nl of kijk de spannende trailer hier.

Beauty Huis in Sittard

www.beauty-huis.nl

Where beauty begins …

Luxe, gastvrijheid, genieten en met het gemak van alles onder één dak, dát is Beauty Huis. Bij ons vindt u alles wat u zoekt op het gebied van schoonheid, wellness, huidverbetering, anti-aging, top producten en lifestyle. De beste huid coaches, geavanceerde en effectieve behandelingen en een persoonlijke benadering. Met onze kennis en passie biedt Beauty Huis u de laatste trends in de branch. Onze liefde voor de huid dragen we graag over aan onze klanten. Wij worden op topniveau opgeleid en blijven geschoold. Zo is onze kennis altijd up-to-date. Uw huid is dus in goede handen bij Beauty Huis. In ons instituut werken we alleen met de beste producten. Voor de ontspannende, huidverbeterende, huidverjongende en cosmetische behandelingen werkt Beauty Huis met het 100% Nederlandse merk Cenzaa. Samen met Cenzaa zorgen wij met veel liefde voor uw huid en uw dagelijkse verzorgingsritueel. Onze revolutionaire producten en behandelingen zijn vervaardigd met respect voor de aarde en in harmonie met het leven. Deze toewijding vindt u ook terug in ons instituut.