Transnistrië, het land wat niet bestaat

Op weg er naar toe

Twee jaar geleden wees onze vriendin Tinka me op een artikel in een magazine. Het artikel ging over een land wat niet bestond: Transnistrië, een klein territorium dat bijna twee keer zo groot is als onze provincie Limburg. Ik was meteen verkocht. Kijk, dit zijn nu plekjes welke ik interessant vind om naar toe te gaan. Als ik moest kiezen tussen 10 dagen chique doen op Ibiza of een dagje Transnistrië dan wist ik het wel. Toen we in Chișinău, de hoofdstad van Moldavië waren hadden we al een goede indruk gekregen van wat we zouden aantreffen: een back tot the USSR-gevoel met allemaal die grote, grijze, foeilelijke betonnen gebouwen.

Verkennen

We waren al vroeg van onze camping aan de rand van de hoofdstad vertrokken om het grensgebied met ons busje te gaan verkennen. Of er een mogelijkheid was dat we problemen zouden gaan krijgen bij de zwaarbewaakte grens. We hadden het plan om ons busje bij de grensplaats Bender neer te zetten en dan te gaan kijken of we met de lokale bus de grens over konden steken. Ik had namelijk gelezen dat de controle door het leger dan minimaal zou zijn. Vergeet niet dat het voor Moldaviërs wél mogelijk was om Transnistrië te bezoeken maar voor mensen uit Transnistrië was dit alleen mogelijk met een visum welke héél moeilijk te krijgen was. In principe dus een soort DDR-verhaal (!). Na een uurtje over hobbelige wegen gereden te hebben zagen we wat raars.

Overal stonden zwaar bewapende soldaten langs de weg en een wegversperring zorgde ervoor dat ik in de remmen moest. Ik opende het raampje en vroeg aan de norse soldaat wat er aan de hand was. “Jullie gaan nu Transnistrië binnen zei ie, mag ik jullie paspoorten zien ?”. Dju, wat is dit dan ? Had ik me dan zo erg in de planning vergist ? Ik meende op Google Maps gezien te hebben dat Bender nog in Moldavië lag maar “helaas” lag dat dus in Transnistrië. We konden niet doorrijden want in Transnistrië was ons busje niet verzekerd. Ons omdraaien zou achterdocht opwekken dus ik zei tegen de soldaat dat ik ons busje even langs de weg zette. Teleurgesteld zaten we te piekeren wat we moesten doen. We besloten toch door te rijden. Dan maar onverzekerd rondkarren door dit land waar Buitenlandse Zaken helemaal niets voor je kon betekenen in geval van nood. Ook internationale organisaties als Interpol hebben er niets te zeggen. Regelmatig hebben reizigers last van deze situatie. Ze mogen weliswaar vrij rondreizen door Transnistrië, maar kunnen in geval van een incident nergens terecht. Er zijn immers geen ambassades of consulaten. Sommige reisagenten weigeren zelfs een reis door Transnistrië te boeken.We reden dus tóch door maar eerst moesten we nog een autovignet kopen bij het douanekantoor. Er stond een hele lang rij voor het muffe kantoortje dus dat werd old Russian style wachten geblazen. Aangezien engelengeduld niet mijn beste karaktereigenschap is zakte me de moed al in mijn schoenen bij het zien van de ambtelijke traagheid van het afwikkelen van autovignetten. Hier had ik geen zin in en stampvoetend liep ik terug naar de bus. “Fuck Transnistrië, we gaan terug !”: brieste ik tegen Angelica.

Op de terugweg zat me een en ander toch niet lekker. Een bezoek aan Transnistrië zou een hoogtepunt moeten zijn. Dit “land” stond al twee jaar op mijn bucket list. We waren toch niet voor niets zo ver gereden ? Een taxi scheurde ons ineens voorbij. Gezien de zwarte rook uit zijn uitlaat maakte ik het raampje maar even dicht. “CO2-gedoe bestaat hier niet”, dacht ik nog. Hier stookt iedereen de hele dag op hout, plastic afval wordt in de achtertuin verbrand en auto’s ruik je al van een kilometer afstand. “Ik heb een plan !!”: schreeuwde ik tegen Angelica, en gaf ineens plankgas. Na vijf minuten passeerden we op volle snelheid de taxi en onder het rijden gebaarde ik door het geopende raampje naar de chauffeur dat hij moest stoppen. Hij keek me verbouwereerd aan maar ik zag in de achteruitkijkspiegel dat hij vaart minderde en zijn taxi de berm in reed. Bezorgd kwam hij vragen wat er aan de hand was. De man luisterde naar de naam Válery en sprak alleen Russisch en Roemeens. Ik tekende met mijn vinger op de stoffige achterzijde van de bus wat wij ongeveer van plan waren. Een rit van de grens naar de hoofdstad Tiraspol, een verblijf aldaar van enkele uren en weer terug naar de grens. Hij zou ons dan al die tijd moeten begeleiden. Daarbij hadden we ook nog het verzoek om een veilige plek te vinden voor ons busje. Die hadden we natuurlijk wel weer graag in de huidige staat terug gezien en niet in een gestripte variant. Gelukkig begreep hij meteen onze plannen. Hij wilde ons weliswaar de grens overbrengen maar hij vertelde ook dat dat voor hem raar was want in de jaren ‘90 had hij voor zijn vaderland tegen de Russen gevochten om Transnistrië te behouden. Er waren destijds tijdens de burgeroorlog na het ineenstorten van de Sovjet-Unie begin jaren ‘90 duizenden mensen gestorven. Hij voelde zich klaarblijkelijk niet prettig bij de gedachte om een land binnen te gaan dat 30 jaar geleden zijn vijand was. Uiteindelijk wilde hij ons wel brengen maar we moesten dan wel -in zijn ogen- de hoofdprijs betalen: 50€. Voor Válerie een weekloon (!).

Hierbij moesten we via een brug de rivier de Dnjestr oversteken. Langs de weg stonden informatieborden maar de tekst was in het Russisch. Hier konden we geen brood van bakken. Overal zagen we tekens van het communisme: een halve maan met een sikkel, omringd door graan. Overal zagen we vlaggen met hamers en sikkels en bij de grensovergang zagen we Russische “vredestroepen”.Na een kwartier rijden kwamen we aan in Tiraspol, de hoofdstad van Transnistrië.

Hier leek de tijd even stil te hebben gestaan. Na het uit elkaar vallen van het grote Sovjet-imperium kregen niet alleen de oost-Europese landen die lid waren geweest van het Warschau-pact hun vrijheid weer terug maar ook de door de Sovjet-Unie toegeëigende landen zoals o.a. Oekraïne, Letland, Kazachstan, Litouwen en Moldavië konden vanaf dat moment weer hun eigen boontjes doppen.

Op 27 augustus 1991 verklaarde de Sovjetrepubliek Moldavië zich onafhankelijk. Een paar jaar later kende het land een burgeroorlog. De meerderheid van de 475.000 inwoners van Transnistrië wilde liever bij Rusland horen echter, de Russen wilden het land niet opnemen binnen hun landsgrenzen. Door de financiële hulp en steun van Rusland voelt Transnistrië echter nog steeds aan als een onderdeel van de Sovjet-Unie. Transnistrië wordt door bijna geen enkel land ter wereld erkent. Slechts een paar gebieden die ook onafhankelijk willen zijn zoals Abchazië, Zuid-Ossetië en Nagorno-Karabach, erkennen de onafhankelijkheid van Transnistrië wél.

Grenscontrole

De grenscontrole werd uitgevoerd door politiemannen en soldaten met grote petten. Hoe groter de pet des te meer had je te vertellen en aan het einde van de dag had je een aardappel méér op je bordje. Het voelde heel raar aan, je voet op de bodem te zetten van een land wat niet bestaat. Transnistrië wordt dus door geen enkel land erkend en is bij geen enkel verdrag aangesloten. Angelica en ik konden gelukkig vrij rondreizen door Transnistrië, maar in geval van nood konden we nergens terecht. Dát wisten we en dat was ook onze gok. Hier waren onze verzekeringen (o.a. WA-verzekering) niet geldig, hier waren onze rijbewijzen niet geldig, als er iets met ons zou gebeuren dan zou dat hele nare gevolgen voor ons kunnen hebben. We stonden hier in een gebied ingeklemd door twee pro-westerse landen nl. Oekraïne en Moldavië. Het Transnistrische wegennet is gebaseerd op dat van de Sovjetunie, en is sindsdien nagenoeg niet meer aangepast of gemoderniseerd. De meeste wegen zijn in extreem slechte staat. Net zoals Moldavië heeft Transnistrië nog de Sovjetwegnummering gehouden, als enige land in Europa.

Hoofdstad Tiraspol

Ik zag een standbeeld van Lenin en vroeg Valèry of hij even wilde stoppen langs de weg. Het is net alsof je de oude Sovjet-Unie uit de jaren ’80 binnen wandelt. Oude Lada’s, Moskvitsj’s, Riva’s en Kamaz-vrachtwagens rijden hier nog massaal over de weg. Hier zaten we in een gebied in Europa waar we communistische symbolen nog altijd op hun originele plek zagen staan, zoals het standbeeld van Lenin voor het Parlementsgebouw.

Al rondwandelend en rijdend kregen we een idee van hoe het vroeger in de Sovjet-Unie geweest moest zijn. Schone, ordentelijke brede straten, veel pro-Russische reclame met onzin boodschappen zoals “Tiraspol, de mooiste stad ter wereld”. Eigenlijk niet beter dan de VS waar ze mensen 24/7 wijsmaken dat ze in het meest democratische land ter wereld leven. Notabene een land met één partij méér dan het Russische communisme 😂.

We zagen ook veel nationalistische symbolen en standbeelden van Lenin of andere mannen die ooit belangrijk waren geweest voor de Sovjet-Unie. We vonden het een hele bijzondere ervaring om hier een paar uurtjes door te brengen.

Roebel

Ik kon het niet laten om Transnistrische Roebels te bemachtigen. Met 5€ in mijn hand dook ik een winkeltje binnen om te wisselen. Het vrouwtje deed dit heel graag. Liever een euro dan een roebel waarvan de waarde een dag later zomaar 10% minder waard kon zijn. Buiten Transnistrië kun je het geld echter nergens inwisselen. Geen enkel land accepteert dit geld. Al is het wel leuk om een paar roebels als souvenir te houden. Transnistrië is eigenlijk een ‘de facto staat’. Het gebied hoort officieel weliswaar bij Moldavië maar is al twintig jaar een satellietstaat van Rusland waarvan het geld en goedkoop gas krijgt. Transnistrië staat in deze regio vooral bekend vanwege de illegale wapen- en vrouwenhandel. De inkomsten per hoofd van de bevolking ligt officieel op 150 euro bruto per maand. Daarmee is Transnistrië een van de armste regio’s in Europa.

Russische troepen

Nadat het 14^e Russische leger een einde had gemaakt aan de burgeroorlog in Transnistrië bleef het hier achter om controle te houden over de situatie. Omdat er geen verbinding over land is tussen Transnistrië en Rusland is het leger al blij als Oekraïne toestemming verleent tot transport over de weg. Door de lucht mag er sinds 2012 niet meer gevlogen worden aangezien vliegtuigen dan Moldavisch luchtruim moeten schenden. De Moldavische kampioenschappen “moeilijk doen” zijn al jaren geleden gestart. Een bijkomend probleem is dat reserveonderdelen of munitie niet kunnen worden aangeleverd. Alles wat kapot gaat wordt dus zo goed en kwaad als het kan gerepareerd of men maakt reserveonderdelen zelf, aldus Válery. In principe zit er een klein stukje Russisch leger ingeklemd tussen twee landen die het Westen omarmen: de laatste angel van het grote Sovjet- imperium.